Syndrom sztokholmski, znany również jako zespół uległości ofiary, jest psychologicznym zjawiskiem, które występuje w wyniku długotrwałego połączenia ze swoim oprawcą. Nazwa pochodzi od wydarzeń, które miały miejsce w Sztokholmie w 1973 roku, kiedy napastnik i jego zakładnicy nawiązali dziwne więzi. Syndrom ten wzbudził zainteresowanie naukowców i jest do dziś przedmiotem badań dotyczących psychologii traumy.
Syndrom sztokholmski – mechanizm i objawy
Podstawowym elementem syndromu sztokholmskiego jest uprowadzenie emocjonalne, w którym ofiara odczuwa skrajny strach i zagrożenie. W takiej sytuacji występuje niemożność ucieczki i brak kontroli nad własnym losem. Ofiara staje się wtedy całkowicie zależna od swojego oprawcy. W wyniku tego procesu dochodzi do psychologicznej adaptacji, w której ofiara zaczyna utożsamiać się z oprawcą i rozwija pozytywne uczucia wobec niego.
Czynniki wpływające na rozwinięcie syndromu sztokholmskiego
Istnieje kilka czynników, które mogą wpływać na rozwinięcie syndromu sztokholmskiego. Pierwszym z nich jest długotrwałe i bezpośrednie wystawienie na przemoc lub zagrożenie. Im dłużej trwa traumatyczna sytuacja, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia syndromu sztokholmskiego. Kolejnym czynnikiem jest izolacja ofiary od świata zewnętrznego. Gdy ofiara nie ma możliwości kontaktu z rodziną lub przyjaciółmi, zwiększa się prawdopodobieństwo wytworzenia się więzi z oprawcą.
Przykłady z życia i badań naukowych
Przykładem z życia, który stał się symbolem syndromu sztokholmskiego, jest wspomniane wcześniej porwanie w banku w Sztokholmie. Podczas tego dramatycznego wydarzenia, ofiary zaczęły współpracować i identyfikować się z napastnikiem. Zjawisko to zaskoczyło świat i zainspirowało badaczy do zgłębienia psychologicznych mechanizmów zaangażowanych w syndrom sztokholmski. Badania nad tym zjawiskiem wykazały, że syndrom sztokholmski może występować nie tylko w przypadku uprowadzeń, ale również w innych sytuacjach, takich jak przemoc domowa, przetrzymywanie w niewoli, czy nawet w toksycznych związkach.
Naukowcy skupili się na identyfikowaniu czynników, które wpływają na rozwinięcie syndromu sztokholmskiego. Niektóre badania sugerują, że istotną rolę odgrywają czynniki psychologiczne, takie jak mechanizmy obronne, które pozwalają ofiarze zmniejszyć lęk i przystosować się do trudnej sytuacji. Ponadto, nadmierne podporządkowanie się oprawcy, brak alternatywnych perspektyw, a nawet uczucie wdzięczności za przeżycie mogą również przyczyniać się do powstania syndromu sztokholmskiego.
Warto jednak zaznaczyć, że syndrom sztokholmski nie występuje u wszystkich ofiar traumatycznych sytuacji. Niektóre osoby wykazują odporność psychiczną i umiejętność zachowania niezależności myślenia, pomimo trudnych okoliczności.
Podsumowanie:
Syndrom sztokholmski jest zjawiskiem psychologicznym, które występuje w wyniku długotrwałego połączenia ze swoim oprawcą. Ofiara staje się sprzymierzeńcem oprawcy, utożsamia się z nim i rozwija pozytywne uczucia wobec niego. Czynniki takie jak długotrwałe wystawienie na przemoc, izolacja i brak kontroli nad sytuacją mogą wpływać na rozwinięcie tego syndromu.
Badacze nadal zgłębiają tę zagadkową reakcję psychiczną, aby lepiej zrozumieć jej mechanizmy i znaleźć sposoby pomocy ofiarom. Syndrom sztokholmski stanowi przypomnienie o złożoności ludzkiej psychiki i konieczności dalszych badań nad reakcjami na traumatyczne doświadczenia.
Źródła:
- Smith, P., & Waterman, M. (2003). The psychology of captivity: Exploring the effects of confinement on individuals. New York, NY: Cambridge University Press.
- Dutton, D. G. (1994). Stockholm syndrome: Psychological responses to captivity and trauma. Washington, DC: National Institute of Justice.