Niektórzy patrząc w lustro, najpierw widzą swoje wady. Im głębiej starają się zajrzeć, tym ich niedoskonałości – najczęściej wyolbrzymione przez własny osąd jak przez szkło powiększające – stają się wyraźniejsze. Nie dotyczy to tylko ich wyglądu, ale i zachowania, relacji społecznych czy życia zawodowego. Z tego tekstu dowiesz się, czym są zniekształcenia poznawcze i jak wpływają na nasze życie.
Czym są zniekształcenia poznawcze?
Te osoby, które patrzą w lustro i widzą tylko swoje wady, są przekonane, że ich osąd jest zgodny z rzeczywistością, a taki sam obraz widzi reszta świata. Niestety w wielu przypadkach tak nie jest – mówimy wtedy o zniekształceniach poznawczych.
Zniekształcenia poznawcze to stronnicze, często bardzo wyolbrzymione, a nawet irracjonalne wzorce myślenia, które nie muszą dotyczyć obrazu danej osoby. Mogą one obejmować również innych ludzi czy otaczającą ich rzeczywistość.
Do czego mogą prowadzić irracjonalne wzorce myślenia?
Przekłamany – zwykle na stronę negatywną – obraz dotyczący swojej własnej osoby może mieć wpływ na podejście do życia, postrzeganie siebie i swoich osiągnięć.
W najgorszych wypadkach zniekształcenia poznawcze prowadzić mogą do depresji czy rozwoju poważnych zaburzeń lękowych, które utrudniają nawiązywanie relacji i codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie.
Najczęściej występujące zniekształcenia poznawcze
Liczba znanych nam zniekształceń poznawczych jest całkiem spora. Te najczęściej występujące to:
- myślenie zerojedynkowe – widzenie czarno-białe;
- czytanie w myślach – wyciąganie wniosków na podstawie tego, co widzimy, np. gestów danej osoby podczas rozmowy z nami;
- generalizacja – nadmierne uogólnianie;
- negatywny filtr mentalny – skłonność do zauważania wyłącznie negatywnych stron danej sytuacji;
- przeskakiwanie do wyciągania wniosków – wyciąganie wniosków na podstawie niewielkiej ilości informacji;
- przepowiadanie przyszłości – przepowiadanie negatywnych rezultatów danych wydarzeń;
- katastrofizacja – zakładanie najgorszej wersji wydarzeń;
- wyolbrzymianie lub umniejszanie – umniejszanie własnych dokonań, a wyolbrzymianie błędów, nawet jeśli były bardzo niewielkie i nieporównywalne do osiągnięć;
- uzasadnienie emocjonalne – kierowanie się emocjami przy podejmowaniu decyzji;
- nadużywanie imperatywów – odwoływanie się do zasad;
- personalizacja – przypisywanie sobie odpowiedzialności za coś, na co nie mamy wpływu.
Jak widać, zniekształcenia poznawcze to wzorce myślenia, które każdy zaobserwować może w pewnych stopniu u siebie lub u swoich bliskich. Występujące pojedynczo i sporadycznie raczej nie szkodzą, jednak w niektórych przypadkach mogą przyjąć skrajną formę.